KIDEM TAZMİNATI NEDİR? KIDEM TAZMİNATI ALMA KOŞULLARI NELERDİR ? İŞÇİ TARAFINDAN HAKLI NEDENLE FESİH NEDİR? İŞVEREN TARAFINDAN HAKLI NEDENLE FESİH NEDİR? KIDEM TAZMİNATI HESABI NASIL YAPILIR ?

KIDEM TAZMİNATI

KIDEM TAZMİNATI

 

  • KIDEM TAZMİNATI NEDİR ?

Kıdem tazminatı, 1475 sayılı kanunun 14. Maddesinde belirtilen hallerden biri ile işine son verilen ya da emeklilik dolayısıyla işinden ayrılmak durumunda bulunan işçiye, çalıştığı süreye göre, işyerince topluca ödenen paradır. Yargıtay’a göre “işverene ait işyeri ya da işyerlerinde belli bir süre çalışmış olan işçinin, işini kaybetmesi halinde, işinde yıpranması ve yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık olmak üzere, kanuni esaslar dahilinde işverence işçiye verilen toplu para” olarak tanımlanmaktadır.

Söz konusu ödenecek para işçinin o işyerinde çalıştığı toplam yıl ve son aldığı ücret ile aldığı yan haklara göre belirlenmektedir.

 

  • KIDEM TAZMİNATINI KİMLER ALABİLİR ? ŞARTLARI NELERDİR?

Kıdem tazminatını, 1 yıldan fazla bir süredir bir işverene bağlı olarak çalışan ve bu iş ilişkisi yasanın öngördüğü koşullar çerçevesinde sona eren her işçi alır.

-KIDEM TAZMİNATI ALABİLME ŞARTLARI :

Kıdem tazminatına hak kazanabilmenin ön koşulu bir işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olmaktır. Bunun dışında iş akdinin yasada sayılan hallerden biri ile sona ermesi gerekmektedir. Bu haller;

 

  • Hizmet sözleşmesinin iş kanununa tabi olması

 

4857 sayılı yasanın 4. Maddesinde sayılan haller dışındaki tüm sözleşmeler iş kanununa tabidir. Söz konusu haller;

-Deniz ,hava taşıma işleri

-50 den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde

-Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri

-Bir ailenin üyeleri ve 3. Dereceye kadar (3. Derece dahil) hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde

-Ev hizmetlerinde,

-Çıraklar hakkında,

– Sporcular hakkında,

– Rehabilite edilenler hakkında,

-507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.

Ancak,

  1. a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri,
  1. b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler,
  1. c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler,
  1. d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,
  1. e) Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri,
  1. f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,

İş kanununa tabidir.

  • 1 tam yıl çalışma şartı

1 tam yıl çalışma şartı işçinin, işyerinde ya da aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde iş sözleşmesinin kurulduğu tarihten itibaren 1 tam takvim yılı çalışmış olmasını ifade eder.

Sürenin sonu iş akdinin ne şekilde fesih edildiğine göre değişkenlik göstermektedir. Şöyle ki, bildirimli fesihte sürelerin sona erdiği tarih, bildirimsiz fesihte fesih beyanının ulaştığı tarih, ölüm halinde işçinin öldüğü tarih, evlilik nedeniyle iş akdinin feshinde fesih süresinin sonu esas alınacaktır.

İşçinin çalıştırılmadığı yıllık izin dönemi, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri kıdeme esas gün sayısında hesaba dahil edilir.

  • İş Sözleşmesinin kanunda sayılan hallerden biri ile sona ermiş olması 

İşçi tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle fesih edilmiş ise kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Aynı şekilde işveren, işçinin sözleşmesini haksız olarak fesih etmiş ise işçi kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

  1. Sağlık Sebebiyle Fesih Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

İşçi, iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlike olursa iş akdini bildirimsiz olarak fesih edebilir. İş akdinin sağlık nedenleri sebebiyle fesih edilmesi halinde ispat yükü işçi de olup, iş yerinin özellikleri, işçinin çalışma koşulları,yaptığı iş, yaşı ve hizmet süresi bir bütün halinde değerlendirilip işçinin çalışmasına engel olacak bir rahatsızlığının bulunup bulunmadığının tespiti için tam teşekküllü devlet hastanesi, Adli Tıp yada Üniversite Hastanelerinden heyet raporu alınmalıdır.

  1. İşçilik Alacaklarının Ödenmemesi Nedeniyle Fesih Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

İşverenin işçiye karşı en temel borcu ücret ödeme borcudur. Zira işçi emeğini satarak geçinmektedir. Bu nedenle ücreti ödenmeyen işçi, iş sözleşmesinin süresinin bitimini beklemeden hatta ihbar süresini dahi beklemeksizin iş akdini haklı nedenle fesih edebilir. Ancak bu fesih hakkının kullanılması içinde belli koşullar bulunmaktadır.

-İşçinin ücretinin ödeme tarihinden itibaren 20 gün geçmiş olmalıdır.

-20 gün içerisinde ücreti ödenmeyen işçi, bu günün üzerinden takip eden 6 gün içerisinde iş sözleşmesini fesih etmek için gerekli bildirimi işverene yapmak zorundadır.

  1. İşverenin İşçi Aleyhine Suç İşlemesi Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi, işveren tarafından hakaret, tehdit, cinsel tacize maruz bırakılırsa, işçinin aile üyelerinden birine kötü sözler söylenir veya aile bireylerinden biri aleyhine suç işlenirse, iş arkadaşlarından biri bu davranışları sergiler ve işçi önlem alınması için bu durumu işverene bildirmesine rağmen işveren gerekli önlemleri almazsa, iş akdi feshedilerek kıdem tazminatına hak kazanılır.

  1. Askerlik Hizmeti Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

Erkek işçiler, zorunlu askerlik hizmetini yerine getirmek üzere işten ayrılabilirler. İşveren bu gerekçeyle ayrılan işçisine kıdem tazminatını ve diğer tüm alacaklarını ödemek zorundadır. 

  1. İş Koşullarında Esaslı Değişiklik Nedeniyle Haklı Fesih

İşçinin iş koşullarında esaslı değişiklik yapılması halinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.

İşçinin, çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik gerçekleşmesi halinde işçi, iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatını alabilir. 

  1. İşçinin Emekliliği Halinde Kıdem Tazminatı

İşçinin emekli olması halinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.

Emeklilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı Şartları

  • 08/09/1999 tarihinden önce işe giriş yapan işçi için 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim; 08/09/1999 tarihinden sonra işe giriş yapan işçi için 25 yıl sigortalılık süresi ve 1500 gün prim veya yıl şartı olmaksızın 7000 gün prim koşuluyla işçi kıdeme hak kazanır.
  • İşçi SGK’dan emeklilik sebebiyle kıdem tazminatına hak kazandığını gösterir evrak almalı ve işverene sunmalıdır.
  • İşçi emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini feshettiğini, varsa içerdeki alacaklarını, kıdem tazminatını vs. talep etmelidir. 
  1. Kadın İşçinin Evliliği Halinde Kıdem Tazminatı

Kadın işçi, iş akdini evlenme gerekçesiyle feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanır. İş Kanunu, sadece kadın işçiye özgü olmak üzere, evlilik gerekçesiyle iş akdini feshederek kıdem tazminatını alma imkanı tanımıştır. Kadın işçi, evlendiği tarihten başlamak üzere 1 yıl içinde iş akdini feshederse kıdem tazminatı alabilir. 

  1. Sendika Yöneticiliği Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi, sendika yöneticisi olduğu gerekçesiyle iş akdini askıya alabileceği gibi feshederek kıdem tazminatı da alabilir.İşçi, sendikal gerekçelerle iş akdini askıya aldığında, bu sendikal görevin bitmesi veya işçinin sendikal görevi bırakması halinde işveren, işçinin talebi halinde 1 ay içinde eski işine uygun pozisyonda işçiyi çalıştırmak zorundadır. İşveren, sendikal görev ifa eden işçinin geri dönüşü halinde her zaman kendisine öncelik tanımak zorundadır. Aksi takdirde işveren, işçinin kıdem tazminatını ödemek zorundadır.

  1. İşçinin Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı

İşçinin ölmesi halinde mirasçılar kıdem tazminatı talebinde bulunabilirler.

İşçinin ölüm sebebi kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmamasına engel değildir.

  1. Parça Başı Çalışmada İşçiye Az İş Verilmesi Haklı Fesih Nedenidir

Parça başı iş yapan işçiye daha az ücret ödeyerek işten ayrılmasını sağlamak için az iş verilmesi halinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.

İŞÇİ HANGİ DURUMLARDA KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANAMAZ

         İşçi, İşveren tarafından iş akdinin 4857 sayılı yasanın 25. Maddesinde belirtilen haklı nedenlerle fesih etmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanamaz.

Sağlık Nedenleri

1.    İşçinin Kusurlu Davranışı Sonucu Hastalanması veya Sakatlanması

İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması sonucunda ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla doğacak devamsızlığa uğraması durumunda iş sözleşmesi işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilmektedir. Bir aylık süre işçinin işe gelmediği son günden geriye doğru hesap edilerek belirlenir.

  1. İşçinin Tedavi Edilemeyecek Hastalığa Tutulması

İşçinin tedavi edilemeyecek nitelikte hastalığa tutulduğunun ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun sağlık kurulunca saptanması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

3.    İşçinin Kusuru Bulunmaksızın Hastalık veya Kazaya Uğraması, Gebelik ve Doğum Nedeniyle Devamsızlıkta Bulunması

İşçinin kusuru bulunmaksızın hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi nedenlerle işe devamsızlığı durumunda, iş sözleşmesinin işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilmesi için, işçinin işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen ve İş Yasası’nın 17. maddesinde düzenlenen bildirim sürelerini altı hafta aşan devamsızlık yapılmış olması koşulu bulunmaktadır. Bu altı haftalık süre, doğum ve gebelik hallerinde doğumdan önce sekiz hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık sürenin sonundan itibaren hesaplanması gerekmektedir.

 Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Durumlar

1.    İşçinin İşvereni Yanıltması

İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıf veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması durumunda işveren iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

2.    İşçinin Namus ve Şerefe Dokunacak Davranışlarda Bulunması

İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

3.    İşçinin Bir Başka İşçiye Cinsel Tacizde Bulunması

İşçinin işyerindeki herhangi bir işçiye cinsel tacizde bulunması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

4.    İşçinin Sataşmada Bulunması

İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

5.    İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlarda Bulunması

İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak , işverenin meslek sırlarını açıklamak, işveren veya işyeri hakkında asılsız şikayet veya ihbarda bulunmak ,hasta olmadığı halde viziteye çıkmak , izinsiz olarak işi veya işyerini terk etmek, tepki amaçlı işi yavaşlatmak , gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması durumunda işverenin bildirimsiz feshedebilir.

6.    İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi

İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

7.    İşçinin İşe Devamsızlıkta Bulunması

İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

8.    İşçinin Görevini Yapmamakta Israr Etmesi

İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatılmasına rağmen yapmamakta ısrar etmesi durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

9.    İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya İşverene Zarar Vermesi

İşçinin kendi isteği veya işi savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri kendi ücretinin otuz günlük tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

Zorlayıcı Nedenler

İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda işverene iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

İşçinin Gözaltına Alınması Veya Tutuklanması

İşçinin göz altına alınması veya tutuklanması nedeniyle işe devamsızlığının İş Yasası’nın 17. maddedeki bildirim süresini aşması durumunda işveren iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir.

Bildirimsiz Fesih Hakkını Kullanma Süresi Nedir?

4857 sayılı yasanın 26. maddesi derhal fesih hakkını kullanma süresini düzenlenmiştir.

24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.

Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden iş sözleşmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır.

KIDEM TAZMİNATI HESABI

  • İşçinin brüt çıplak günlük ücreti belirlenir ve 30 ile çarpılır.
  • Bu ücrete süreklilik ve düzenlilik arz eden sosyal yardım ve benzeri ücret ekleri ilave edilir.(yol, yemek yardımı vb.)
  • Düzenlilik arz eden ikramiye gibi yılın belli periyotlarında yapılan yardımlar, ücrete endeksli ise son ücret üzerinden günlüğünün bulunması gerekir.
  • Primlerin ücretin asli unsuru olarak kabul edilmiş ise son 1 yıl içinde ödenen primler üzerinden günlük tutar bulunarak kıdeme esas ücrete ilavesi gerekir.
  • Giydirilmiş ücret hesabında değişkenlerin  hepsinin brüt tutar üzerinden baz alınması gerekir. Kıdem tazminatından damga vergisi dışında başkaca kesinti yapılamaz.

 

#Eskişehir #avukat #iş hukuku #kıdem tazminatı #işçilik alacakları 

Leave a Comment