MURİS MUVAZAASI (MİRASTAN MAL KAÇIRMA ) VE TENKİS DAVALARI

-Muvazaa Nedir?

Muvazaa; tarafların 3. Kişileri aldatmak amacıyla gerçek iradeleri dışında hareket etmek suretiyle, görünürde geçerli olan ancak kendi aralarında hüküm ifade etmeyen bir sözleşme yapma konusunda anlaşmalarıdır.

Muris muvazaası ise ; Muris’in (miras bırakan kişinin), mirasçılarını miras haklarından yoksun bırakmak amacıyla yaptığı karşılıksız kazandırmaları satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi gibi göstererek  (görünürde geçerli) mirasçılarından mal kaçırmasıdır.

Muris muvazaası, hukuken nispi muvazaa olarak ifade edilmektedir. (Görünürdeki işlem + gizli işlem + muvazaa anlaşması) uygulamada genelde aslında bağışlanmak istenen mal, satış işlemi ile devredilerek üçüncü kişiler aldatılmak istenmektedir. Tarafların aslında gerçek iradesi gizlenen işlemlerdir.

MURİS MUVAZAASI KARŞISINDA MİRASÇI HANGİ HUKUKİ YOLLARA BAŞVURABİLİR ?

Miras hakkından tamamen ya da kısmen mahrum olan mirasçıların her biri tapu iptali/tescili ve tenkis davası açmaları gerekmektedir.

Muris muvazaası nedeniyle açılacak tapu iptali ve tescili davalarının davalı  tarafı, dava konusu taşınmazın tapuda maliki gözüken kişi veya kişileridir.

Muris muvazaası nedeniyle açılacak tapu iptali ve tescili davasında görevli mahkeme genel mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemeleridir.  Davaya bakmaya yetkili mahkeme ise dava konusu taşınmazın bulunduğu yer (Asliye Hukuk) mahkemesidir. Tapu iptali ve tescili davası taşınmazın aynına (mülkiyet hakkına) ilişkin olduğundan burada kesin yetki kuralı vardır. Davanın birden fazla taşınmaza yönelik olarak açılması halinde, taşınmazlardan birinin bulunduğu yer mahkemesinin de yetkili olduğu kanun hükmüyle belirlenmiştir.

Muris muvazaası sonucu açılacak tapu iptali ve tescili davaları zamanaşımı ve hak düşürücü sürelere tabi değildir. Miras bırakan kişinin vefatından sonra hak düşürücü süreye tabi olmadan bu iddia her zaman ileri sürülebilir. Muris muvazaası sonucu açılacak olan tapu iptali ve tescili davası her türlü delille ispatlanabilir.

Muris muvazaası nedeniyle açılan tapu iptali ve tescili davasının kabul edilmesi halinde taşınmazı devir alan kişi adına yapılan tescil iptal edilip, taşınmaz hak sahibi olan mirasçılar adına tescil edilmektedir.

TENKİS DAVASI

Tenkis davası, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı pay sahibi mirasçıların miras hakkına yaptığı tecavüzün giderilmesi ve miras bırakanın yaptığı tasarrufun kanuni sınırlar içerisine çekilmesi için açılan bir davadır.

Tapu iptali ve tescil davasını miras hakkından yoksun kalan her mirasçı açabilirken tenkis davasını sadece saklı paylı mirasçılar açabilir.  

SAKLI PAY SAHİBİ MİRASÇI KİMLERDİR?

Saklı pay sahibi mirasçı, miras bırakanın yaptığı tasarruflara karşı miras payları belirli oranlarda korunan mirasçılardır. Medeni Kanunda sınırlı olarak sayılan saklı paylı mirasçılar şunlardır:

• Miras bırakanın altsoyu (Çocukları, evlatlıkları, torunları ve onların çocukları),
• Miras bırakanın anne-babası,
• Miras bırakanın eşi.

SAKLI PAY ORANLARI NEDİR?

Miras hukukunda saklı pay, Yasal Miras Payı üzerinden hesaplanır.

Buna göre saklı paylar;

Altsoyun Saklı Pay Hakkı:               

Miras bırakanın altsoyu için yasal miras payının yarısı (1/2’si) saklı pay olarak kabul edilir.

Anne / Babanın Mirasta Saklı Pay Hakkı:     

Anne ve babanın her biri için yasal miras payının dörtte biri (1/4’ü) saklı pay olarak kabul edilir.

Sağ Kalan Eşin Saklı Pay Hakkı:

Sağ kalan eşin, altsoy ile birlikte (1. Zümre) veya ana-baba ile birlikte (2. Zümre) mirasçı olması durumunda yasal miras payının tamamı; diğer durumlarda yani tek başına veya 3. Zümre ile birlikte mirasçı ise burada da yasal miras payının dörtte üçü (3/4’ü) saklı pay olarak kabul edilmiştir.

Tenkis davalarını tapu iptali ve tescili davalarından ayıran bir diğer özellik, işlemin hukuki olarak geçerli olmasıdır. Yani miras bırakan bu işlemde mal kaçırma amacında olmayabilir. Örneğin miras bırakan evini gerçekten bağışlamak istemiş ve tapuda da bağış olarak göstermiştir. Fakat işlem geçerli olsa da, saklı paylar ihlal edildiyse, ihlal edilen oran üzerinden saklı paylı mirasçı yine hak kazanacaktır.

TENKİS DAVASI KİME KARŞI AÇILIR?

Tenkis davasında davalılar; miras bırakanın tasarruf oranını aşarak saklı paylara tecavüz ederek ve kanunen tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişilerdir.

Kural olarak tenkis davası kazandırma yapılan kişilere karşı açılabilir. Ancak Yargıtay istisna olarak kazandırma konusu malın üçüncü kişilere devredilmiş olması halinde bu kişilere karşı açılabileceğini kabul etmektedir. (13.1.1975 tarih,1974/7 Esas, 1975/1 Karar sayılı YİBK)

Bunun için;

–           Tenkis yükümlüsünün bu malı tenkisten kaçırmak için üçüncü kişiye devretmesi

–           Üçüncü kişinin bu amacı bilerek malı devir almış olması gerekir.

TENKİS DAVASI AÇMA SÜRESİ

Tenkis davası açma süresi, mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri andan itibaren bir yıldır.

Vasiyetnameler hakkında açılacak davalar vasiyetnamenin açıldığı tarihten ve diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmekle düşer. (TMK m. 571)

Vasiyetnamenin açılma tarihi vasiyetnamenin Sulh Mahkemesine tevdi edilmesini takiben mahkeme hakimi tarafından bilinen mirasçıların çağrılarak huzurlarında açıldığı gündür.

Tenkis davasının tabi olduğu bir ve on yıllık süreler zamanaşımı değil, hak düşürücü sürelerdir.

Görevli mahkemeler Asliye Hukuk Mahkemesidir.